سرمایه های نمادین، عامل توسعه

محسن رنانی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان

سرمایه‌های نمادین هر جامعه‌ای منشا تحولات نهادی آن جامعه هستند و اگر بخشی از نظام مدیریتی ناکارآمد است، بدین‌معناست که در آن حوزه فقدان «سرمایه نمادین» وجود دارد. اعتماد، مشارکت و همدلی، سرمایه‌های اجتماعی یک جامعه به شمار می‌آیند، حالا اگر همین سرمایه‌ها با چاشنی احترام، افتخار و شهرت درآمیزند «سرمایه‌های نمادین» را تولید می‌کنند. یک فرد، یک مکان یا حتی یک آیین نیز می‌تواند حائز این مشخصه باشد. در غرب حاکمیت با «عدل» است و در شرق با «فضل». اگر اقتصاد امروز ما زمینگیر است، به‌خاطر بی‌پولی نیست؛ بلکه به خاطر کم شدن سرمایه‌های اجتماعی است. همچنین اگر عملکرد دولت در بخش‌هایی با ناکارآمدی روبه‌رو است، به خاطر عدم گفتمان قواست که این مساله نیز از تضعیف سرمایه‌های اجتماعی نشأت می‌گیرد. حقیقت آن است که اگر در پی جهش، رشد و توسعه هستیم، باید گامی در جهت ارتقای سرمایه‌ها برداریم. در این راستا یک سرمایه نمادین نیاز است تا همه به او اقتدا کنند و همراه او شوند. توانایی جامعه باید به گونه‌ای باشد تا از «هیچ»، «سرمایه نمادین» بسازد و از آن «توسعه» حاصل کند، اما متقابلا در جامعه‌ای که درک این موضوع وجود نداشته باشد، سرمایه‌های نمادین اجازه رشد نمی‌یابند یا قربانی می‌شوند. اینجاست که یک میانمایگی در سطوح موثر جامعه شکل می‌گیرد و مسیر تعالی متوقف می‌شود. گام مهم دیگر سرمایه‌های نمادین، ایجاد تحولات بنیادین در جامعه است، چنانکه «سنت‌های بازدارنده» و «آداب و عادات اجتماعی غلط» را اصلاح کرده و صدایی رسا برای بیان حرف‌های جدید می‌شوند. نهادهای محلی و مدنی، باید بالقوگی‌هایی که می‌توانند به هر کدام از انواع سرمایه‌ای بدل شوند را شناسایی کنند، دولت نیز بخشی از برنامه‌های توسعه‌ای و توامان خود را بر حمایت و ارتقای همین سرمایه‌های نمادین و اجتماعی متمرکز کند تا بعدها بتواند از آنها برداشت شایسته‌ای به نفع اجتماع داشته باشد. اما اقدام دیگر ما باید ایجاد الگوهای اخلاقی با کمک همین نمادها باشد تا از این مسیر، تحول ممکن شود، این در حقیقت گامی درجهت بالفعل نمودن ظرفیت‌های نمادین موجود است. به نظر می‌رسد هنوز بخشی از ساختار کشور متوجه وضعیت موجود و تحلیل شدید منابع کشور نیست، پس قدم اول در راستای بهبود این شرایط، می‌تواند هشیاری و پذیرش وضع فعلی باشد. گام دیگر را نیز باید در راستای احیای سرمایه‌های اجتماعی و نمادین برداریم تا حول آنها، تحرکی در شئون مختلف شکل بگیرد و از این بحران به مدد عزم ملی، به سلامت بیرون بیاییم.

منبع: روزنامه آرمان امروز
تاریخ: ۱۳۹۵/۰۶/۰۳